Μια μέρα στη δεκαετία του 1990, περπατούσαμε στο δρόμο, φεύγαμε από το Hôtel des Saints-Pères και ο Alvaro Mutis ¹ σταμάτησε απότομα. Ήμασταν σχεδόν στη γωνία της rue de Grenelle και μου είπε: «Εμμανουέλ, έχω την εντύπωση ότι περπατήσαμε έτσι μαζί πριν από πολύ καιρό σε έναν δρόμο στο Κάντιθ. Και κάναμε την ίδια συζήτηση. Ομολογώ ότι δεν θυμάμαι πλέον τις παρατηρήσεις μας. Είμαι σίγουρος ότι αν ζούσε ακόμη ο Alvaro Mutis, θα το θυμόταν.

Ο Alvaro Mutis είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τη ζωή. Έζησε χειριζόμενος τη μνήμη και την άμεση πραγματικότητα. Πάντα έβαζε το ένα πόδι στο ένα και το ένα πόδι στο άλλο. Μαζί του αυτοί οι δύο κόσμοι δεν άφησαν ποτέ ο ένας τον άλλον, ήταν κοντά, πήγαιναν χέρι-χέρι, σαν ενωμένα δίδυμα, σαν μονόδρομος ζωή, προς το καλύτερο. Ο Alvaro Mutis ζούσε τη ζωή του και άλλες ζωές, ζωές που είχε ζήσει πριν ή θα ζούσε αργότερα. Πάνω απ' όλα, ο Άλβαρο Μούτις ζούσε, πάντα, συνοδευόμενος από ένα νεαρό αγόρι, αυτό το ακόμη παιδί το έλεγαν Αλβαρίτο, ήταν πάντα μαζί μας. Η Κάρμεν, η σύζυγος του Αλβάρο, δέχτηκε την παρουσία του παρόλο που δεν ήταν ο γιος της. Δεν έχω γνωρίσει ποτέ κάποιον σαν τον Alvaro Mutis. Εννοώ ότι υπήρχε κάτι τρομακτικό και ιντριγκαδόρικο στην παρουσία του, η παρουσία του ως παιδί δίπλα στον ίδιο μεσήλικα ενήλικα. Του το έλεγα συχνά. Του είπα ότι ο Μπερνάνος, που αγαπούσε, έπρεπε επίσης να ζήσει έτσι με την ενσαρκωμένη λάμψη ενός νεαρού εαυτού δίπλα του.

Έρχομαι εδώ για να πω τι ξέρω για τον Alvaro Mutis, τον Maqroll el Gaviero και μερικούς άλλους… Αυτά τα τελευταία χρόνια ήταν αργά και μακρά. Αλληλογραφούσαμε πολύ λιγότερο. Δεν έγραφε πια. Δεν είχε γράψει τόσο καιρό. Οι δονήσεις είχαν καταλάβει. Κάποιο κενό επίσης. Όλα ήταν καταδικασμένα να εξαφανιστούν σαν το κούτσουρο ενός νεκρού δέντρου που εξαφανίστηκε σε μια εβδομάδα στο υγρό καμίνι του Amsud. Όλα έπρεπε να περάσουν και αυτό το θέαμα της ζωής στη δράση δεν έπαψε ποτέ να εκπλήσσει τον Alvaro Mutis σε όλα τα ενενήντα χρόνια που πέρασε σε αυτή τη γη.

Τι θα έλεγα για αυτόν; Το να περπατάς στους δρόμους του Παρισιού δίπλα στον Alvaro Mutis ήταν σαν να γυρνάς πίσω στο χρόνο, να ξαναζείς το Παρίσι του Henri VI, το Παρίσι του Louis XIV, το Παρίσι της παιδικής του ηλικίας που συγκέντρωσε όλες τις εποχές. Λίγα βήματα ήταν αρκετά για να πιστέψουμε ότι είχαμε βιώσει φυσικά αυτή τη σκηνή σε έναν δρόμο του Κάντιθ ή της Κωνσταντινούπολης λίγους αιώνες νωρίτερα. Ο Άλβαρο Μούτις προώθησε τη δυνατή και περιβάλλουσα φωνή του και μίλησε για τη ζωή που την έζησε πολύ. Μια ανάσα θα ήταν αρκετή για να σκεφτείς ότι η ζωή δεν λέγεται. Αλλά όταν το είπε ο Alvaro Mutis, έζησε. Είχε αυτό το ιδιαίτερο ταλέντο, χωρίς σύνορα, να ζει και να σκέφτεται τη ζωή. Έτσι, ζούσε με αυτόν τον νεαρό, αυτόν, στο πλευρό του. Έτσι, στη μέση του Jardin du Luxembourg, μας μετέφερε σε λίγα λεπτά στα ζεστά εδάφη και ήρθε να μας συναντήσει η Μαρία, η νεαρή καφετζού. Ακουμπήσαμε στην οικογενειακή χασιέντα στο Κοέλο, στην Τολίμα. Η καυτή γη της Κολομβίας. Πανταχού παρούσες φυτείες. Και σε λίγο, σε λίγα λεπτά, βρεθήκαμε να περπατάμε στα σοκάκια της Μπριζ, της Αμβέρσας ή σε μια μπανιέρα ανεβαίνοντας το Μισισιπή.

Πόσες φορές ο Alvaro Mutis ήθελε να τελειώσει το Maqroll el Gaviero; Ο κορυφαίος, το είδος του διπλού τυχοδιώκτη και ταξιδιώτη του, ενσαρκώθηκε στην ποίηση. Μια μέρα, ο Alvaro Mutis αποφάσισε να δώσει νέα ζωή στον ήρωά του. Μια μέρα, κάπως παρά τον εαυτό του, άφησε την πανοπλία ενός μεγάλου Νοτιοαμερικανού ποιητή για να γίνει πεζογράφος. Αλλά αυτή δεν ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση. Η μεγαλύτερη πρόκληση του ήταν να εκθέσει τον Maqroll στην πρόζα, να του δώσει αυτή τη νέα ζωή, μια ζωή που ο Alvaro πίστευε ότι ήταν πιο απλή. Θα επιζούσε ο γκαμπιέ από το μυθιστόρημα που πήρε τη σκυτάλη από την ποίηση; Ο Alvaro Mutis παραδέχτηκε ότι είχε μεταμορφώσει το ποιητικό Maqroll σε χαρακτήρα μυθιστορήματος για να το πλησιάσει, απλώς επρόκειτο να αποστασιοποιηθεί από αυτό. Ήταν η δύναμη του μυθιστορήματος όπου ένας χαρακτήρας γίνεται αυτόνομος, όπου ο χαρακτήρας παίρνει σάρκα και οστά και ζει ξαφνικά τη δική του ζωή που τίποτα δεν φαίνεται να μπορεί να ενοχλήσει ² . «Δεν δέχομαι ότι αυτό που μου συμβαίνει μου το επιβάλλει η μοίρα με αυτόν τον τρόπο. Θέλω να αποκρυπτογραφήσω αμέσως το νόημά του, να τα υποβάλω όλα στη δική μου θέληση, στο παραλήρημά μου και μετά θα δούμε τι θα γίνει. » Maqroll el Gaviero ή η ενσάρκωση της ελευθερίας.

Θυμάμαι τη μέρα που τον βρήκα στο Saint-Malo κατά τη διάρκεια του Étonnants Voyageurs . Δεν είχαμε δει ο ένας τον άλλον για μερικά χρόνια και η πρώτη μου συνέντευξη ήταν για τη L'Action Francaise που του είχε δώσει τόση χαρά, αυτός, ο πεπεισμένος μοναρχικός που μιλούσε στους Γάλλους βασιλόφρονες. Τον περίμενα σε ένα δωμάτιο γεμάτο μέχρι να σκάσει και μπήκε περικυκλωμένος από μια ομάδα λίγο πολύ επίσημων ανθρώπων. Γλίστρησα καθώς περνούσε από δίπλα μου: «Alvaro, είναι ο Emmanuel». Σταμάτησε σαν Ελβετός φρουρός, και όλη η κοόρτα μπερδεύτηκε, και πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Σαν να είχαμε χωρίσει λίγες εβδομάδες νωρίτερα… Τι θα έλεγα για τον Alvaro Mutis, υπάρχουν τόσες πολλές ιδιότητες που πρέπει να αναφέρω; Το πιο όμορφο είναι και αυτό που αντιλήφθηκε αμέσως στον συνομιλητή του: αρχοντιά της καρδιάς.

Ο Αλβάρο αγαπούσε πολύ τον όρο απόγνωση. Περιέχει απόγνωση, ελπίδα και περιπλάνηση. Περιέχει δυνατότητα. Από τα ποιήματα μέχρι τα μυθιστορήματα, ο Alvaro Mutis υπήρξε πλανόδιος, και φυσικά ένας καταπληκτικός ταξιδιώτης. Στο Saint-Malo, μια πόλη της οποίας είχε γίνει στυλοβάτη και επίτιμος πολίτης καθώς ενσάρκωσε το φεστιβάλ του Michel le Bris, έδωσε με τρελή ένταση ένα συνέδριο για τον Simenon, για το Βέλγιο, για τον βασιλιά, για τη λογοτεχνία. Όπου παρενέβαινε ο Αλβάρο, άφηνε έκπληκτους. Όπου και να το διαβάσετε, μαγείρευε. Ο Alvaro Mutis ήταν έτσι. Και ο Maqroll el Gaviero δεν θα μπορούσε να τα πάει καλύτερα. Ίσως μόνο τα τελευταία χρόνια όταν η αρρώστια μάστιζε τον Αλβάρο. Αλλά μόνο μερικές φορές, όταν ο τελευταίος άφηνε τη φρουρά του κάτω για να θεραπεύσει τον εαυτό του. Και τότε ο Maqroll γέρασε κι αυτός, από το Μπέργκεν, ένιωθε το χτύπημα. Θυμάμαι ακόμα ένα απόγευμα που πέρασα εξερευνώντας τα πνεύματα και ειδικά τα ρούμια στο μπαρ μου. Ο Αλβάρο βυθίζει τη μύτη του στα διάφορα νέκταρ της Καραϊβικής. Ο Αλβάρο είχε πάθος για την Καραϊβική. Είχε μεταφράσει τον Edouard Glissant. Και εκεί, ήμασταν αβοήθητοι μπροστά σε μια τέτοια αφθονία υπεροχής και περνούσαμε περισσότερο χρόνο για να μυρίσουμε τα αρώματα παρά να τα γευτούμε. Ακούγαμε τον Carlos Gardel, τον Enrique Morente… Ήθελα να διαβάσει ένα βιβλίο για το General Mihailovic ³ που είχε βγει λίγο πριν. Του έδωσα το βιβλίο. Ήταν όντως ήρωας για εκείνον, είπα στον εαυτό μου ότι θα έβρισκε εκεί την ποίηση.

Σε όλα όσα είπε ο Άλβαρο Μούτις, ανάσαινε η σεμνότητα. Επειδή ο Alvaro Mutis ήξερε ότι μόνο η σεμνότητα επιτρέπει την οικειότητα, την τοποθέτησε, για τον εαυτό του και για τους χαρακτήρες του, πάνω από όλα. Ήταν πανταχού παρούσα στο Maqroll, στο Abdul Bashur, στο Ilona, ​​στο Flora. Πάντα ενσαρκώνονταν διαφορετικά από αυτούς τους χαρακτήρες, διαφορετικές πτυχές της ίδιας ποιότητας. Επρόκειτο πάντα για σεμνότητα, αλλά εκφραζόταν με φροντίδα και επιστήμη, και αυτή η ακραία φινέτσα ήταν αρκετή για να τον ξεχωρίσει ως συγγραφέα.

Μια μέρα στο Hôtel des Saints-Pères, μοιραστήκαμε μια απολαυστική στιγμή με τον Eduardo Garcia Aguilar ^{4 5} τον οποίο παρουσιάσατε σε εμένα και η Françoise Verny, καθισμένη σε ένα κοντινό τραπέζι, ενώθηκε μαζί μας για να σας επαινέσουμε. Σε αγαπούσε τόσο πολύ που με κάλεσε να έρθω να τη δω όποτε ήθελα. Φυσικά, δεν έχω πάει ποτέ εκεί. Και με κατηγορήσατε για αυτό. Θυμάμαι που μου είπες: «Πήγαινε να τη δεις! Τι περιμένεις ? Πάντα ήξερα ότι ήξερες την απάντηση. Μοιραζόμασταν αυτή την αποδοχή της ζωής, που ήταν επίσης μια μορφή σεμνότητας, ή που, τουλάχιστον, γεννήθηκε από σεμνότητα. Μοιραστήκαμε αυτή την αποδοχή της ζωής… Δεν ξέρω αν αυτή η πρόταση είναι κατανοητή σε όλους. Έχει να κάνει με την αίσθηση της πορείας των γεγονότων σαν την πορεία ενός ποταμού. Υπάρχουν κάποια πράγματα που παλεύεις και κάποια πράγματα που πρέπει να αποδεχτείς. Δεν είναι δυνατή η πλοήγηση χωρίς να γνωρίζουμε τη δύναμη και την κατεύθυνση του ανέμου, χωρίς να γνωρίζουμε τα ρεύματα, τις αμμουδιές, τις παλίρροιες. Και κάθε ναύτης ξέρει ότι πρέπει να επιλέξει τις μάχες του. Κάποιες φορές πρέπει να απογοητευτεί, άλλες φορές πρέπει να αντιμετωπίσει τους Τιτάνες… Η απόλυτη αποδοχή της ζωής δεν έχει καμία σχέση με τη μοιρολατρία. Δεν σας εμποδίζει να πολεμήσετε και να αξιοποιήσετε την ενέργειά σας για έναν σκοπό. από την άλλη, απορροφά αρνητικές ενέργειες και επιτρέπει στη ζωή να αναπτύσσεται χωρίς φόβο και χωρίς προκαταλήψεις. Μια μεγάλη ζωή. Η απόγνωση ήταν επίσης ένας τρόπος να ονομαστεί αυτή η μακρά πορεία. Αυτή ήταν η ασθένεια και η θεραπεία. Μιλάμε για μια ζωή εμπιστοσύνης. Γιατί ο νεαρός δίπλα μας δεν ανησυχεί ποτέ μήπως ξεκινήσει μια νέα περιπέτεια. Γιατί ο νέος ξέρει ότι «Η ποίηση είναι φτιαγμένη για να διδάξει τους ανθρώπους αυτό που είναι χωρίς να το ξέρουν. »

Πολύ αγαπητέ Άλβαρο, σου άρεσε τόσο πολύ να διηγηθείς αυτή την εμπειρία που είχες ζήσει και αφηγηθεί στο La Neige de l'Amiral : μια μέρα περπατώντας στο Krak des Chevaliers Hospitaliers, διάβασες έναν σύντομο και δυνατό επιτάφιο σε έναν ανώνυμο τάφο: " Αυτό δεν ήταν εδώ. Η βεβαιότητα αυτού του επιταφίου δεν έπαψε ποτέ να σε στοιχειώνει. Η εξαφάνισή σου με κάνει να συνειδητοποιήσω ότι αυτός ο ορισμός ταιριάζει στη ζωή σου. Δεν ήταν εδώ … Θυμάμαι ακριβώς ότι μου έδωσες αυτόν τον ορισμό ένα ομιχλώδες πρωί, πολύ νωρίς, σε έναν δρόμο στο Κάντιθ, ήταν 25 Αυγούστου 1472. Ήταν τα γενέθλιά σου.